മയൂരനൃത്തത്തിന്റെ ഉത്ഭവം

മയൂര നൃത്തം സുബ്രഹ്മണ്യൻ താരകാസുര വധം കഴിഞ്ഞ് വിജയശ്രീലാളിതനായി തന്റെ വാഹനമായ മയിൽപുറമേറി ദേവ സേനാധിപനായി കൈലാസത്തിലേക്ക് വരുന്ന ഭാഗമാണ് മയൂര നൃത്തം. സന്തോഷവാനായ ഭഗവാൻ മയിൽമേൽ ഏറുമ്പോൾ മയിൽ നൃത്തം ചവിട്ടുകയും ഭഗവാൻ സന്തോഷം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. വിജയശ്രീലാളിതനായി മടങ്ങിവരുന്ന ഭഗവാനെ ദേവന്മാർ, പ്രജകൾ, തന്റെ ഭൂതഗണങ്ങൾ, എല്ലാവരും ചേർന്ന് സ്വീകരിച്ച് തന്റെ മാതാപിതാക്കന്മാരായ ശിവപാർവതിമാരുടെ അരികിലേക്ക് ആനയിക്കുന്നു. ഈ സമയം ഭഗവാനെയും ദേവന്മാരെയും പ്രജകളെയും മയൂരവാഹനായ സുബ്രഹ്മണ്യനേ മനസ്സിൽ ധ്യാനിച്ച് ആവിഷ്കാരമന്ത്രത്തോടെ രംഗപ്രവേശം ചെയ്യുന്നു. ഇതാണ് മയൂര നൃത്തത്തിന്റെ ഇതിവൃത്തം. കുമാരനല്ലൂർ ദേവീക്ഷേത്രം പണികഴിപ്പിച്ചത് സുബ്രഹ്മണ്യ പ്രതിഷ്ഠയായിരുന്നു. മധുരയിൽ നിന്നും ഓടി വന്ന ദേവി ചൈതന്യം ക്ഷേത്രത്തിൽ കുടി കൊണ്ടതിനാൽ ഉദയാനപുരത്ത് സുബ്രഹ്മണ്യനെ പ്രതിഷ്ഠിക്കേണ്ടതായി വന്നു. ത്രികാർത്തിക ദിവസം സുബ്രഹ്മണ്യൻ ദേവിയെ സന്ദർശിച്ചു മടങ്ങുന്നു എന്ന സങ്കല്പമാണ് മയൂര നൃത്തതിനുള്ളത്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ മറ്റ് ദിവസങ്ങളിലെ ഉത്സവത്തിന് മയൂര നൃത്തവും വേലകളിയും ഒരുമിച്ച് നടക്കുന്നുണ്ട്. സൂര്യപഞ്ചാരസുര വധത്തിനു സുബ്രഹ്മണ്യൻ തന്റെ പടയാളികളും കൂടി പരാശക്തിയെ കണ്ട് അനുഗ്രഹം വാങ്ങി യുദ്ധത്തിനു പോകുന്ന സങ്കല്പമാണ്.

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഐതിഹ്യങ്ങൾ

ചേരമാൻ പെരുമാൾ ആയിരുന്നു അക്കാലത്ത്, അതായത് 2400 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് കേരളം ഭരിച്ചിരുന്ന ചക്രവർത്തി. ഉദയനാപുരത്ത് ദുർഗ്ഗാദേവിയുടെ വിഗ്രഹം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനായി അദ്ദേഹം ഒരു ക്ഷേത്രം പണിയാൻ തുടങ്ങി. സുബ്രഹ്മണ്യന്റെ വിഗ്രഹം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനായി മറ്റൊരു സ്ഥലത്ത് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നിർമ്മാണം ആരംഭിച്ചു (ഇത് പിന്നീട് കുമാരനല്ലൂർ എന്നറിയപ്പെട്ടു). അതിനിടെ, തമിഴ്നാട്ടിലെ മധുരൈ മീനാക്ഷി ക്ഷേത്രത്തിൽ ഒരു സംഭവമുണ്ടായി. ദേവിയുടെ രത്നങ്ങൾ പതിച്ച മൂക്കുത്തി മോഷ്ടിക്കപ്പെടുകയോ കാണാതാവുകയോ ചെയ്തു.
ഞെട്ടിക്കുന്ന വാർത്ത കൊട്ടാരത്തിലെത്തി, രാജാവ് അന്വേഷണത്തിന് ഉത്തരവിട്ടു. 41 ദിവസത്തിനകം പ്രശ്നം പരിഹരിച്ചില്ലെങ്കിൽ ക്ഷേത്ര പൂജാരിയെ കൊല്ലണമെന്നും അദ്ദേഹം ഉത്തരവിട്ടു. ആശയക്കുഴപ്പത്തിലും നിരപരാധിയുമായ പുരോഹിതൻ ദേവിയുടെ പാദങ്ങളിൽ അഭയം തേടി. ദിവസങ്ങളും ആഴ്ചകളും കടന്നുപോയപ്പോൾ, 40-ആം രാത്രി, അടുത്ത ദിവസം തന്റെ ജീവിതം അവസാനിക്കുമെന്നറിഞ്ഞ് ദുഃഖിതനായ വൈദികൻ കരയുകയും പ്രാർത്ഥിക്കുകയും ചെയ്തു. മാനസികമായി തളർന്ന്, തന്റെ വിധിയെക്കുറിച്ച് ചിന്തിച്ച് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഉമ്മറപ്പടിയിൽ വൈദികൻ ഉറങ്ങി. എന്നാൽ, രാത്രിയുടെ ആഴത്തിൽ, ഒരു സ്വപ്നം അവനിൽ വന്നു. ദേവി അവന്റെ മുമ്പിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട് ഒരു കല്പന പുറപ്പെടുവിച്ചു. “ഇവിടെ നിന്ന് ഉടൻ പോകൂ,” അവൾ പറഞ്ഞു. ആശയക്കുഴപ്പത്തിലായ പുരോഹിതൻ കണ്ണടച്ചു. തേജസ് (ദിവ്യ വെളിച്ചം) മുന്നോട്ട് നീങ്ങുന്നത് അവൻ കണ്ടു. എവിടേക്കാണ് പോകുന്നതെന്ന് അറിയാതെ അയാൾ അതിനെ പിന്തുടർന്നു. തേജസ് അവനെ വളരെ ദൂരം നയിച്ചു, ഒടുവിൽ കുമാരനല്ലൂർ എന്നറിയപ്പെട്ട സ്ഥലത്ത് എത്തി, അവിടെ സുബ്രഹ്മണ്യന്റെ വിഗ്രഹം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനായി ഒരു ക്ഷേത്രം പണിതു കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു.
കൃത്യമായി കുമാരന്റെ പ്രതിഷ്ഠാ സമയത്ത് (പ്രതിഷ്ഠാനത്തിന് അനുയോജ്യമായ സമയം) തേജസ് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ശ്രീകോവിലിലേക്ക് പ്രവേശിച്ചു. ആ നിമിഷം, ‘കുമാരൻ അല്ല ഊരിൽ’ – ഈ സ്ഥലം കുമാരനല്ല, ദേവിക്ക് വേണ്ടിയുള്ളതാണെന്ന് അർത്ഥം വരുന്ന ഒരു ആശരീരി പ്രതിധ്വനിച്ചു. അതിനാൽ കുമാരനല്ലൂർ എന്ന പേര് ലഭിച്ചു. നിരാശ തോന്നിയ പെരുമാൾ, കുമാരവിഗ്രഹം സ്ഥാപിക്കാൻ ഉദയനാപുരത്തിൽ നിർമ്മാണത്തിലിരിക്കുന്ന ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് യാത്രയായി. വഴിയിൽ പെരുമാൾ നിരവധി തടസ്സങ്ങൾ നേരിട്ടെങ്കിലും ഒടുവിൽ ഉദയനാപുരത്തെത്തി ക്ഷേത്രത്തിലെ ശ്രീകോവിലിൽ സുബ്രഹ്മണ്യന്റെ വിഗ്രഹം പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. പെരുമാൾ ദേവി വിഗ്രഹവുമായി കുമാരനല്ലൂരിലേക്ക് മടങ്ങുകയും അവിടെ പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരുക്കങ്ങൾ ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു. കൃത്യസമയത്ത് വിഗ്രഹം സ്ഥാപിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞില്ല. പിന്നീട്, വേദഗിരി എന്ന സ്ഥലത്ത് വെള്ളത്തിനടിയിൽ കിടക്കുന്ന മറ്റൊരു വിഗ്രഹത്തെക്കുറിച്ച് പെരുമാൾ സ്വപ്നം കണ്ടു. പെരുമാൾ വേദഗിരിയിൽ നിന്ന് വിഗ്രഹം വീണ്ടെടുത്തുപണ്ട് മഹർഷി പരശുരാമൻ ആ വിഗ്രഹം ഉണ്ടാക്കി ആരാധിച്ചിരുന്നു. പ്രതിഷ്ഠാസമയത്ത്, മുടിയിഴകളുള്ള ഒരു ബ്രാഹ്മണ സന്യാസി വന്ന് ശ്രീകോവിലിൽ പ്രവേശിച്ച് ഒരു നിമിഷത്തിനുള്ളിൽ വിഗ്രഹം പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. താമസിയാതെ അവൻ അപ്രത്യക്ഷനായി.

മയൂരനൃത്തത്തിന്റെ പാരമ്പര്യം

കുമാരനല്ലൂർ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഐതിഹ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട രൂപകൽപ്പന ആരംഭിച്ച കലാരൂപമാണ്
മയൂരനൃത്തം. ഈ കലാരൂപം ഏകദേശം 100 ഓളം വർഷം പഴക്കമുള്ളതാണ്. തലമുറകളിലൂടെ പാരമ്പര്യമായി ലഭിച്ച ഈ കല ഇന്നും ചില കലാകാരന്മാർ തുടർന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. വി.കെ. പരമേശ്വരൻ എന്ന കലാകാരൻ ഈ പാരമ്പര്യം ശ്രീ കുമാരനല്ലൂർ മണിക്ക് പകർന്നു നൽകി. വി.കെ. പരമേശ്വരനും തന്റെ ഗുരുവിൽ നിന്ന് ഈ കല പഠിച്ചിരുന്നു. ഇന്നത്തെ രൂപത്തിൽ വേഷവിധാനം ചെയ്ത് ചിട്ടപ്പെടുത്തി പ്രചരിപ്പിച്ചത് മണിയിലൂടെയാണ് .

ശ്രീ. V. K പരമേശ്വരൻ നായർ

കുമാരനല്ലൂർ പൂവേലിൽ ശ്രീ പരമേശ്വരൻ നായരിൽ നിന്നും ആണ് വല്ലത്തു V. K പരമേശ്വരൻ നായർ മയിലാട്ടം പഠിച്ചത്. കുമാരനല്ലൂർ ദേവി ക്ഷേത്രത്തിൽ ജന്മം കൊണ്ട മയിലാട്ടം എന്ന കല ജനകീയമാക്കിയത് കുമാരനല്ലൂർ മണിയിലൂടെയാണ്. ഇന്ന് കേരളത്തിൽ മയൂരനൃത്തം അവതരിപ്പിക്കുന്നതിന് ഒരാളേ ഉള്ളു. കുമാരനല്ലൂർക്കാരൻ മണിയൻ പിള്ള. കോട്ടയത്തിനടുത്ത്, കുമാരനല്ലൂർ ദേവി ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് വഴിപാടായി രൂപംകൊണ്ട മയൂരനൃത്തമെന്ന കേരളിയകല ഇന്ന് കാലഹരണപ്പെട്ട് ഒരാളിലേക്ക് മാത്രമൊതുങ്ങിയിരിക്കുന്നു.

ശ്രീ. കുമാരനല്ലൂർ മാണി

കോട്ടയം ജില്ലയിലെ കുമാരനല്ലോർ കരയിൽ നീലകണ്ഠന്റെയും ലക്ഷ്മിയുടെയും മകനാണ് മണി, 1944-ൽ ജനിച്ചു. മൂന്ന് സഹോദരനും രണ്ട് സഹോദറിമാരുമാണ് മണിക്കുള്ളത്ത് . പതിനെട്ടാം വയസിൽ കുമരനെല്ലൂർ പരമേശ്വരൻ നായരുടെ ശിക്ഷണത്തിൽ മയൂരനൃത്തം പഠിക്കുവാൻ ആരംഭിച്ചു. തന്റ ഇരുപത്തിയഞ്ചാം വയസ്സിൽ അരങ്ങേറ്റം കുറിച്ചു. തുടർന്ന് ആശാന്റെ കു‌ടെ പരിപാടികൾ കണ്ടും കേട്ടും കൂടുതൽ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിച്ചു. പിന്നീട് ആശാന്റെ അനുമതിയോടെ പരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചു തുടങ്ങി. ഇതിനോടാകാം കേരളത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നും അംഗീകാരം നേടുവാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. മകൻ ഉണ്ണായി സ്മാരക കലാ നിലയത്തിൽ നാല് വർഷം കഥകളി പഠിച്ചു. അതിനുശേഷം മണിയുടെ ശിക്ഷണത്തിൽ മയൂരനൃത്തവും പഠിച്ചു. പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തോളമായി പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചു വരുന്നു. കൂടാതെ ഇപ്പോൾ പത്തിലധികം ശിഷ്യന്മാരും തുടക്കം കുറിച്ച് വരുന്നു. മകനെ അറിഞ്ഞു വരുന്നത് കുമാരനെല്ലൂർ ഹരീഷ് എന്ന പേരിലാണ്.
നിരവധി സ്ഥലങ്ങളിൽ പോവുകയും, സിനിമ രംഗങ്ങളിലും ടൂറിസം വകുപ്പിന്റെയും, ക്ഷേത്രങ്ങളിലുമായി രണ്ടായിരത്തിയഞ്ഞൂറോളം സ്ഥലങ്ങളിൽ പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇതിനോടകം ടൂറിസം പരിപാടികൾക്കായി ന്യൂഡൽഹി, രാജസ്ഥാൻ, ചെന്നൈ, മുംബൈ, പൂനെ, ബാംഗ്ലൂർ, മധ്യപ്രദേശ്, ഊട്ടി എന്നിവിടങ്ങളിലും സിനിമ രംഗങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഊട്ടി, മൂന്നാർ, കോയമ്പത്തൂർ, എന്നിവിടങ്ങളിലും പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഹിന്ദി, ഇംഗ്ലീഷ്, തമിഴ്, എന്നീ മൂന്ന് ഭാഷകളിലുമായി ചിത്രങ്ങൾക്കുവേണ്ടി പരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ടൂറിസം പരിപാടികൾക്ക് വേണ്ടി കുമരകം, കോവളം, കന്യാകുമാരി, തിരുവനന്തപുരം, തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലും അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ടൂറിസം വകുപ്പിന്റെ സൂര്യകൃഷ്ണമൂർത്തി ആവിഷ്ക്കരണം ചെയ്ത പല പരിപാടികളിലും വേഷം അണിയുവാൻ അണിയിച്ചുട്ടുണ്ട്, തുടർന്ന് മണിക്ക മലയാള സമാജത്തിന്റെ വകയായി പൂനയിൽ വെച്ച് ആദരിച്ച് പുരസ്കാരം ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. കുമാരനെല്ലൂർ ദേവിക്ഷേത്രം വകയായി (മംഗളപത്രവും, പ്രശംസയും) ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. (തപസ്യ കലാസാഹിത്യ വേദിയുടെയും) കേരളം വീരശൈവ സഭയുടെ അയർക്കുന്നം ശാഖയുടെ വകയായി പുരസ്‌ക്കാരങ്ങൾ ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. ക്ഷേത്ര സംരക്ഷണ സമിതിയുടെ വകയായി രണ്ട് തവണ പുരസ്ക്കാരം ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. കേരളം അനുഷ്ഠാന കലയുടെ പ്രശംസയും, മംഗളപത്രവും ചേർത്തലയിൽ വെച്ച് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ സ്കൂൾ കുട്ടികളുടെ പരിപാടികൾക്കായി ലക്ഷദ്വീപിലും പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. പഴനി ക്ഷേത്രം വകയായി മംഗളപത്രവും പൊന്നാടയും ലഭിക്കുകയുണ്ടായി. കേരളത്തിലെ നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങളിലും, സാംസ്കാരിക രംഗങ്ങളിലും പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചു വരുന്ന അവസരങ്ങളിൽ നിരവധി അംഗീകാരങ്ങൾക്കും, ക്യാഷ് അവാർഡിനും അർഹനായിട്ടുണ്ട്. സഹധർമ്മിണി ലക്ഷ്മിക്കുട്ടി, മക്കൾ രമേശ്, ഹരീഷ്, രണ്ടുപേരും വിവാഹിതർ. ഇളയ മകൻ ഹരീഷ് ഈ കലയുമായി മുന്നോട്ട് വരുന്നു. വർഷങ്ങളായി ഏറ്റുമാനൂർ തവളക്കുഴിയിൽ ചൂരക്കുളങ്ങര ദേവീക്ഷേത്രത്തിന് സമീപത്തായി താമസിക്കുന്നു.

മയിലാട്ടത്തിന്റ വേഷവിധാനങ്ങ

മയൂര നൃത്തത്തെ ഇന്ന് കാണുന്ന രീതിയിൽ ചിട്ടയായ വേഷവിധാനത്തിലേക്കാക്കുവാൻ കുമാരനാലൂർ മണിയൻപിള്ളയുടെ സംഭാവന വിലമതിക്കേണ്ടതാണ്. മയൂരനൃത്തത്തിന് കഥകളിയുടെ വേഷവിധാനങ്ങളോട് സാമ്യമുണ്ടെങ്കിലും പോയിക്കാലഭ്യാസവും മയിൽ‌പീലികൊണ്ടുള്ള ചിറകും മയൂരനൃത്തത്തെ കഥകളിയിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നു. മയൂരനൃത്തത്തെ അതിന്റെ ആചാരങ്ങളും വേഷവിധാനങ്ങളും ചിട്ടയോടെ പിന്തുടർന്ന് പോരുന്നത് വളരെ കുറച്ചുപേരെ ഉള്ളു. ശരിയായ വേഷവിധാനമില്ലാതെ മയിലാട്ടം നൃത്തം അപൂർണ്ണമാണ്. പ്രകടനത്തോടൊപ്പം, അതിൻ്റെ വസ്ത്രധാരണരീതിയിലും ആകർഷണീയതയുണ്ട്. സുബ്രഹ്മണ്യ ഭഗവാൻ തൻ്റെ ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട മൃഗമായ മയിലിൽ സഞ്ചരിച്ചിരുന്നതിനാൽ. ഈ കലാരൂപത്തിൽ, അവതാരകൻ തല മുതൽ കാൽ വരെ കൊക്കുള്ള മയിലിനോട് സാമ്യമുള്ള വസ്ത്രങ്ങൾ ധരിക്കുന്നു. ശക്തിയും നൃത്തം ചെയ്യുമ്പോൾ വസ്ത്രധാരണം ബാലൻസ് ചെയ്യാനുള്ള കഴിവും. ഇവിടെ, നർത്തകർ മയിലുകളുടെ വേഷം ധരിക്കുന്നു, ഒപ്പം മയിൽപ്പീലി പോലും മുന്നിൽ കൊക്ക് ധരിക്കുന്നു. ഒരു നൂൽ കൊണ്ട് കെട്ടിയിരിക്കുന്നതിനാൽ കൊക്ക് ചലിക്കുന്നതാണ്, അത് വസ്ത്രത്തിനുള്ളിൽ നിന്ന് കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ കഴിയും. വസ്ത്രം തല മുതൽ കാൽ വരെ തിളങ്ങുന്ന രൂപത്തിലാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. നർത്തകർ കാലിൻ്റെ അറ്റത്ത് ഉയരമുള്ള ഒരു മരക്കഷണം ഘടിപ്പിക്കുന്നു, കാരണം അവർ മറ്റ് കാൽപ്പാദങ്ങളൊന്നും ധരിക്കില്ല.

അവസാനം

മണി ഉൾപ്പടെയുള്ള മറ്റു മയൂരനൃത്ത കലാകാരന്മാരും വളരെയേറെ ത്യാഗങ്ങൾ സഹിച്ചാണ് ഈ കല നിലനിർത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നത്. എന്നാൽ ഇവർക്ക് നമ്മുടെ സമൂഹത്തിൽ വേണ്ടത്ര അംഗീകാരങ്ങളും പരിഗണനയും ലഭിക്കാതെ പോവുകയാണ്. മയൂരനൃത്തം ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വേണ്ടത്ര അറിയപ്പെടാത്തതിനാൽ, ഈ കലാരൂപത്തിന് അത് അർഹിക്കുന്ന പ്രാധാന്യവും ലഭിക്കുന്നില്ല. അതുപോലെ, സർക്കാർ ഈ കലാരൂപത്തിന് ആവശ്യമായ പ്രോത്സാഹനവും, അംഗീകാരവും നൽകുന്നില്ല. മയൂരനൃത്തത്തിന്റെ മഹത്തായ പാരമ്പര്യം നിലനിർത്താൻ ജനങ്ങളും സർക്കാരും ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കേണ്ടത് വളരെ അനിവാര്യമാണ്. ഈ കലയ്ക്ക് വേണ്ട അംഗീകാരം ലഭിക്കാതെ പോയാൽ, ഈ മഹത്തായ കലാരൂപം ഈ തലമുറയോട് കൂടി നിലച്ചു പോകും.

Note: “The documentary article is currently a work in progress, with further updates and insights to be added soon.”

Copyrights: All the photos and text in this post are the copyright of Vasudev Vimal and Creative Hut Institute of Photography. Their reproduction, full or part, is forbidden without the explicit approval of the rightful owners.